Για να χαρεί λοιπόν κανένας τον Ιονέσκο πρέπει πρώτα και κύριο, να απαλλαγεί από την προκατάληψη του κατά συνθήκη θεατή.Είναι πολύ δύσκολο,ούτε λόγος!Ένας κριτικός ο Ζακ Λεμαρσάν του Φιλολογικού Φιγκαρό,μιλάει ευφυέστατα στην περίπτωση τούτη για τη ”μικρή σπαρτιάτισσα αλεπού”τη λιμασμένη,την ακόρεστη που κουβαλάει μαζί του,παντού ο θεατής.Είναι η νοημοσύνη του.Ζητάει διαρκώς τροφή,ρωτάει ολοένα,φορτικά,επίμονα:”Αυτό τι θέλει να πεί?”Μα θα πείτε δεν πρέπει να καταλαβαίνει κανένας τί βλέπει?Ούτε λόγος!Το ζήτημα είναι με τί όργανο προσπαθεί να καταλάβει.Υπάρχουν πράγματα που τα χαιρόμαστε,κι άλλα που τα καταλαβαίνουμε.Χαιρόμαστε μια συμφωνία του Μπετόβεν,καταλαβαίνουμε το θεώρημα του Πυθαγόρα.Αν τώρα μια ομαδική παρεξήγηση μας έχει κάνει να θέλουμε σώνει και καλά να χαιρόμαστε τον Πυθαγόρα και να καταλαβαίνουμε το Μπετόβεν,σ’αυτο δε φταίει ο δεύτερος.Ούτε άλλωστε ο Πρώτος.

Άνθρωποι αφελέστατοι νόμιζαν ανέκαθεν,πως χαίρονταν τον Όμηρο,ενώ τον ”καταλάβαιναν”μονάχα.Το ίδιο και κάθε μεγάλο ποιητή ή καλλιτέχνη.Το περιγραφικό στοιχείο,το εικονιστικό,”Το Θέμα”,τον κατώτερο λογικό ειρμό.,την υλική διάρθρωση ενός μύθου,αυτά έπαιρναν για ουσία και περιεχόμενο της ομορφιάς.Και επειδή παρακολουθούσαν λιγο- πολύ άνετα το εξωτερικό διάγραμμα τους,νόμιζαν και πως επικοινωνούν με το κάλλος.Ούτε είχαν ποτέ τους υποπτευθεί πως το διάγραμμα δεν είναι παρά ένας καμβάς,το ενδόσιμο που κάνει τον ποιητή να τραγουδάει.Το τραγούδι,τη μελωδία την άυλη την ακούει κανένας ή δεν την ακούει.

Δουλειά μας λοιπόν αλύτρωτη στη στενή λογική.Αυτήν πολεμάει ο Ιονέσκο.Την πολεμάει με τα δικά του μέσα,που είναι βίαια,σαρκαστικά,προκλητικά,αυθάδη,αν θέλετε κομμένα και ραμμένα στα μέτρα του καιρού μας.Δεν είναι ο πρώτος που σηκώνει τη σημαία της ανταρσίας.Είναι απλώς ο πιο σύγχρονος.Αξίζει ωστόσο να αναφέρουμε,πολύ συνοπτικά τις τρεις κύριες φάσεις που έχει ακολουθήσει ως τώρα το κίνημα τούτο.Αποκρυσταλλώνονται στ’ αντίστοιχα αιτήματα:Υπέρλογο-στον καιρό του Μεσαίωνα.Εξωλογικό-στον καιρό της συμβολιστικής Σχολής.Παράλογο-Του καιρού μας.

Τρεις μορφές αποστασίας,τρεις ”παραβάσεις”του νόμου της λογικής.Το ποιητικό πνεύμα, αρρώστια της ψυχής προαιώνια,καημός της ανεξήγητος,καθαρά μεταφυσικός,σφαδάζει αιώνες τώρα μέσα στα δίχτυα της λογικής.Και,πότε για να ξεφύγει,υψώνεται προς το θείο.Πότε, διαχέεται στον αστάθμητο χώρο του ψυχικού σύθαμπου,εκεί που μοιάζει να κυκλοφορούν ανάκουστες αρμονίες.Πότε πεισματωμένο,εξοργισμένο,συγκρούεται με το δεσμοφύλακα του,χτυπάει το κεφάλι του στο τοίχωμα της φυλακής.Στην πρώτη περίπτωση έχουμε το υπέρλογο,στη δεύτερη το εξωλογικ΄,στην τρίτη το παράλογο.

Νομίζω πως στενεύουν αθέμιτα τον Ιονέσκο,όσοι βλέπουν σ’αυτόν και στη στάση του μια κοινωνική εκδήλωση,ένα σύμπτωμα αρνητικό ”της αστικής κοινωνίας”.Ο τρόπος αυτός να ξορκίζεται το κακό είναι πολύ διφορούμενος.Η παρακμή του κεφαλαιοκρατικού συστήματος και των τάξεων που το εξέφρασαν,είναι ένα γεγονός. Η κοσμογονική περιπέτεια του σύγχρονου ανθρώπου είναι ένα άλλο γεγονός.Να τα συσχετίζεις ως ένα σημείο,ν’αναζητείς τις εσωτερικές τους αντιστοιχίες,εξυπηρετεί,διαφωτίζει.Να τα ταυτίζεις όμως είναι πονηριά,όταν δεν είναι απλή δειλία.

Άγγγελος Τερζάκης

Εφ,Το Βήμα,22.3.1961