Με χαρά διάβασα αυτές τις μέρες ότι το Θεατρικό Εργαστήρι «Ανατολικά του Νέστου» ετοίμασε και παρουσιάζει το έργο του Γεώργιου Βιζυηνού «Ο Τρομάρας» σε μια παράσταση για παιδιά και νέους. Σκοπός του προγράμματος, στο οποίο εντάσσεται η παράσταση, είναι να μπει η λογοτεχνία στο σχολείο μέσω του θεάτρου.

Θεωρώ ότι πολύ εύστοχη είναι η επιλογή του συγκεκριμένου έργου. Ο θρακιώτης Γεώργιος Βιζυηνός (1849 – 1896) με σπουδές στην Αθήνα και στην Ευρώπη έγραψε και δημοσίευσε παιδικά ποιήματα, σχολικά εγχειρίδια ψυχολογίας και  λογικής, η διδακτορική του διατριβή αναφέρεται στο παιχνίδι από ψυχολογική και παιδαγωγική άποψη, δημοσίευσε και παιδικά διηγήματα (Ο Άραψ και η κάμηλος αυτού 1879 και το περίφημο στη δημοτική Ο Τρομάρας 1884 και τα δύο στη Διάπλαση των Παίδων).

Πολλές φορές έγραψα και ασχολήθηκα με τα παιδικά έργα του Βιζυηνού. Το σημαντικότερο θεωρείται «Ο Τρομάρας», που το ανακάλυψε και το αναδημοσίευσε στα 1947 ο Γεώργιος Βαλέτας. «Ο Τρομάρας», σημειώνει ο Βαλέτας, αποτελεί το πρώτο στην προψυχαρική πεζογραφία έργο, γραμμένο από την αρχή ως το τέλος στη δημοτική.

Στα 1955 κυκλοφόρησαν «Τα Άπαντα» του Γεώργιου Βιζυηνού, από τις εκδόσεις «Βίβλος» με πρόλογο Σπύρου Μελά, εισαγωγές των Κλέωνα Παράσχου και Κυριακής Μαμώνη και επιμέλεια Κ. Μαμώνη. Στις 864 σελίδες των Απάντων περιέχονται και τα παιδικά διηγήματα και ποιήματα του Γεωργίου Βιζυηνού.

Ο Γεώργιος Βιζυηνός δεν ασχολήθηκε ούτε τυχαία ούτε πρόχειρα με την παιδική ποίηση και πεζογραφία. Όταν έγραφε λογοτεχνικά κείμενα για παιδιά, είχε ήδη επιστημονικό, φιλοσοφικό , αισθητικό υπόστρωμα. Κατά τις πανεπιστημιακές του σπουδές ασχολήθηκε με την  παιδαγωγική και την ψυχολογία. Η διδακτορική του διατριβή ακριβώς σ’ αυτά τα επιστημονικά πεδία αναφέρεται, που υποβάλλεται και  εγκρίνεται το 1881.  Μετά από 128 χρόνια  εκδίδεται σε ελληνική μετάφραση η  διδακτορική διατριβή του Βιζυηνού για το παιχνίδι. Ο ακριβής τίτλος της σύγχρονης έκδοσης: «Το παιδικό παιχνίδι σε σχέση με την ψυχολογία και την παιδαγωγική» Πρωτότυπη επί διδακτορία διατριβή για την απόκτηση του τίτλου του διδάκτορα της φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο της Γοττίγης – μετάφραση: Αλέξανδρος Σιδεράς, Παρασκευή Σιδερά – Λύτρα Εκδοτικός Οίκος  Αφοι Κυριακίδη , 2009 – 336 σελ.

Θα ολοκληρώσουμε τη μικρή αυτή αναφορά μας με το μύθο του έργου «Ο Τρομάρας»:

Ο Τρομάρας ήταν ένα έξυπνο παιδί αλλά πολύ αδύνατο. Τρόμαζε με το παραμικρό, γι’ αυτό όλοι τον κορόηδευαν και του βγάλανε αυτό το παρατσούκλι. Το πραγματικό του όνομα ήταν Θανάσης. Καταλάβαινε το ελάττωμά του και ήθελε να το ξεπεράσει. Σκεφτόταν, «τι θα κάνω αν γίνει πόλεμος ; θα προδώσω την πατρίδα μου; ». Με τις δυνατές φωνές που έβαλε μια φορά, τρόμαξε κάποια κοπέλα. Αυτό τον έβαλε σε σκέψεις. Άρχισε να συνειδητοποιεί το ελάττωμά του και βάλθηκε να το καταπολεμήσει. Περνώντας μπροστά από ένα σιδηρουργείο ακούει δυνατούς ήχους και μπαίνει μέσα να πιάσει δουλειά. Το αφεντικό στην αρχή τον διώχνει, στη συνέχεια όμως τον προσλαμβάνει. Ο Τρομάρας, για να μην τρομάζει από τους ήχους του σιδηρουργείου, τραγουδά δυνατά και μάλιστα όμορφα. Η Κόρη του Νομάρχη τον ακούει και τον ερωτεύεται από το τραγούδι του. Της κόβεται η όρεξη. Κανένας γιατρός δεν τη γιατρεύει. Τελικά, αναγκάζεται ο Νομάρχης να φωνάξει τον Τρομάρα- αγαπούσε ο πατέρας υπερβολικά την κόρη του- και τον προτείνει για γαμπρό, αρκεί να του φέρει ένα φοβερό ληστή της περιοχής . Ο Τρομάρας τρομάζει, αλλά πείθει τον εαυτό του να φανεί γενναίος. Έτσι αναλαμβάνει τη δύσκολη αποστολή. Τραβά για τα άγρια βουνά, όπου συναντά τυχαία το ληστή. Μετά από μια σειρά «τρομερές πράξεις» του Τρομάρα, ο ληστής τον θαυμάζει και στο τέλος οδηγείται σιδεροδέσμιος στο Νομάρχη. Ο Τρομάρας είναι ειλικρινής και λέει στο Νομάρχη ότι δεν νίκησε το ληστή με τη δύναμη αλλά με το πνεύμα. Ο Νομάρχης τον κάνει γαμπρό του, γιατί δέχεται ότι ο έξυπνος νικά το χειροδύναμο. «Έτσι έγινε ο γάμος και ετελείωσε η ιστορία» επιλέγει ο Γεώργιος Βιζυηνός.

Οι περιπέτειες του Τρομάρα στο βουνό, τα θαυμαστά του έργα προκαλούν και σήμερα ακόμα το ενδιαφέρον των παιδιών. Ο Βιζυηνός μπαίνει βαθιά στην ψυχολογία τους και με τον «Τρομάρα» κρατά αμείωτη την αγωνία τους.

*

Πολλές φορές δημοσίευσα κείμενα για τον Γεώργιο Βιζυηνό. Ανάμεσα στα δημοσιεύματά μου αναφέρω τα βιβλία:

-Ελάτε να γνωρίσουμε το Γεώργιο Βιζυηνό, έκδοση Νομαρχίας Ξάνθης, 1996 (αναφέρεται στα παιδικά έργα του Βιζυηνού)

-Γεώργιος Βιζυηνός – Ο Πρωτοπόρος Λαογράφος – Οι Καλόγεροι και η λατρεία του Διονύσου στη Θράκη, 1999

-Γεώργιος Βιζυηνός – Ο Πρωτοπόρος Λαογράφος – Πρωτομαγιά, 2000

-Ο εκ Βιζύης Γεώργιος, 2015

-Ο Ανατολίτης που ήρθε από τη Δύση – Ο Γεώργιος Βιζυηνός και η αυθεντική ελληνική ενότητα, 2021

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

ΞΑΝΘΗ, 25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2022